در طول زندگی کاری، هیچ‌ فردی از بیماری یا حوادث ناگهانی در امان نیست! در چنین شرایطی، مرخصی استعلاجی به عنوان یکی از حقوق قانونی کارگران و کارکنان، فرصتی است تا فرد بدون نگرانی از قطع حقوق یا از دست دادن شغل، دوران درمان خود را سپری کند. این مرخصی نه تنها برای حفظ سلامت فردی، بلکه برای سلامت محیط کار نیز اهمیت دارد؛ چون حضور فرد بیمار در محل کار می‌تواند بهره‌وری را کاهش دهد و گاهی حتی سلامت سایر همکاران را تهدید کند. در این بررسی از شرکت نرم افزاری یگانه به طور کامل در مورد مرخصی استعلاجی صحبت می‌کنیم.

مرخصی استعلاجی چیست؟

مرخصی استعلاجی نوعی از مرخصی است که به دلیل بیماری، جراحی یا نیاز به درمان پزشکی به کارگر یا کارمند داده می‌شود. این مرخصی در واقع مجوزی موقت برای عدم حضور در محل کار است، اما با تفاوتی مهم: در این نوع مرخصی، فرد به دلیل شرایط جسمی یا روحی خاص، توان انجام وظایف شغلی خود را ندارد و این موضوع باید توسط پزشک معتمد تأیید شود.

در قوانین کار ایران، مرخصی استعلاجی به عنوان «حق بیمه‌شده» شناخته می‌شود و اگر فرد تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی باشد، در طول این دوره می‌تواند از غرامت دستمزد بهره‌مند شود. این موضوع باعث می‌شود کارگر یا کارمند، بدون نگرانی از قطع درآمد، دوران درمان را سپری کند.

اهمیت وجود مرخصی استعلاجی

در جدول زیر، اهمیت رعایت مرخصی استعلاجی برای کارکنان و سازمان از دو منظر فردی و سازمانی مقایسه شده است:

شرایط استفاده از مرخصی استعلاجی چیست؟

استفاده از مرخصی استعلاجی تنها زمانی ممکن است که بیماری یا حادثه به گونه‌ای باشد که فرد واقعاً قادر به انجام کار خود نباشد. به همین دلیل، ارائه گواهی پزشکی معتبر الزامی است. پزشک باید در گواهی خود نوع بیماری، مدت زمان لازم برای استراحت و درمان را مشخص کند.

این گواهی سپس باید به تأیید سازمان تأمین اجتماعی یا واحد منابع انسانی سازمان محل کار برسد تا مرخصی به صورت رسمی ثبت شود. در موارد خاص، مثل بستری شدن در بیمارستان، تأییدیه بیمارستان نیز کافی است. با این حال، سازمان تأمین اجتماعی ممکن است برای بررسی صحت گواهی، فرد را به پزشک معتمد ارجاع دهد.

نحوه محاسبه حقوق در دوران مرخصی استعلاجی چگونه است؟

بسیاری از کارکنان تصور می‌کنند در طول مرخصی استعلاجی حقوق کامل دریافت می‌کنند؛ اما در واقع این موضوع بستگی به وضعیت بیمه و مدت اشتغال دارد. اگر فرد بیمه‌پرداز تأمین اجتماعی باشد، از روز چهارم مرخصی استعلاجی به بعد، غرامت دستمزد توسط سازمان تأمین اجتماعی پرداخت می‌شود. سه روز اول، معمولاً بر عهده کارفرماست، مگر آنکه بیماری از نوع خاص یا ناشی از حادثه‌ی کاری باشد.

میزان غرامت دستمزد معادل دوسوم میانگین دستمزد روزانه فرد است و در صورت وجود افراد تحت تکفل، ممکن است تا ۹۰ درصد نیز افزایش یابد. به عبارت دیگر، فرد در این دوران هرچند ممکن است کمی کمتر از حقوق عادی خود دریافت کند، اما از مزایای بیمه‌ای و امنیت شغلی برخوردار خواهد بود.

مدت زمان مرخصی استعلاجی قانون کار چقدر است؟

بر اساس قانون کار ایران، مدت زمان مرخصی استعلاجی محدود به عدد مشخصی نیست و تا زمانی ادامه دارد که پزشک معتمد سازمان تأمین اجتماعی، نیاز به استراحت و درمان را تأیید کند. با این حال، اگر دوره بیماری از شش ماه بیشتر شود، پرونده فرد برای بررسی به کمیسیون پزشکی ارسال می‌شود تا وضعیت او مجدداً امورد ارزیابی قرار گیرد. در طول این مدت، مرخصی استعلاجی جزو سوابق کاری محسوب می‌شود و هیچ‌گونه تأثیری بر حقوق و مزایای بازنشستگی یا سنوات خدمت فرد ندارد، مشروط بر اینکه گواهی‌های پزشکی معتبر و تأییدشده ارائه شده باشند.

تفاوت مرخصی استعلاجی با مرخصی استحقاقی

مرخصی استحقاقی همان مرخصی سالانه‌ای است که به‌منظور استراحت یا امور شخصی به کارکنان داده می‌شود، در حالی که مرخصی استعلاجی مختص دوران بیماری است. تفاوت اصلی این دو در این است که مرخصی استعلاجی به هیچ عنوان از مرخصی استحقاقی فرد کسر نمی‌شود و حتی اگر دوره درمان طولانی باشد، به‌عنوان غیبت غیرموجه محسوب نخواهد شد.

درواقع، مرخصی استحقاقی با هدف تفریح یا امور شخصی است، اما مرخصی استعلاجی برای حفظ سلامت و بازیابی توان کاری استفاده می‌شود. در ضمن، حقوق و مزایای مربوط به هر یک نیز متفاوت است، زیرا در مرخصی استعلاجی پرداخت‌ها بر اساس مقررات بیمه انجام می‌شود.

قوانین مربوط به مرخصی استعلاجی در ایران

بر اساس قانون کار جمهوری اسلامی ایران، مرخصی استعلاجی با تأیید پزشک و سازمان تأمین اجتماعی، جزو سوابق کاری محسوب می‌شود و کارفرما نمی‌تواند فرد را به‌دلیل استفاده از آن اخراج یا تنبیه کند. همچنین، مدت مرخصی استعلاجی محدود به سقف خاصی نیست و تا زمانی که پزشک معتمد نیاز به استراحت را تشخیص دهد، ادامه دارد.

البته در عمل، اگر مدت مرخصی بیش از شش ماه شود، معمولاً بررسی‌های مجدد از سوی کمیسیون پزشکی انجام می‌گیرد تا از صحت وضعیت جسمانی فرد مطمئن شد. این فرایند مانع از سوءاستفاده احتمالی از مرخصی استعلاجی می‌شود. با این حال، در ادامه به مرخصی استعلاجی برای بخش دولتی و خصوصی می‌پردازیم:

مرخصی استعلاجی برای کارکنان دولت

در دستگاه‌های دولتی، مرخصی استعلاجی طبق آیین‌نامه خاصی اجرا می‌شود. کارمند دولت موظف است در صورت بیماری، ظرف ۲۴ ساعت به اطلاع مافوق خود برساند و گواهی پزشک را ارائه دهد. اگر بیماری بیش از سه روز طول بکشد، گواهی باید به تأیید پزشک معتمد دستگاه اجرایی برسد.

در این نوع مرخصی، کارمند معمولاً حقوق کامل خود را دریافت می‌کند و در صورت تداوم بیماری، ممکن است به کمیسیون پزشکی ارجاع شود. اگر ناتوانی دائمی تشخیص داده شود، فرد می‌تواند از مزایای بازنشستگی پیش از موعد استفاده کند.

مرخصی استعلاجی در بخش خصوصی

در بخش خصوصی نیز این نوع مرخصی مطابق قانون کار و مقررات تأمین اجتماعی اجرا می‌شود. تفاوت اصلی با بخش دولتی در نحوه پرداخت حقوق است. در شرکت‌های خصوصی، معمولاً سازمان تأمین اجتماعی وظیفه پرداخت غرامت دستمزد را بر عهده دارد، مگر اینکه کارفرما سیاست داخلی خاصی برای جبران کامل حقوق داشته باشد.

برای ثبت رسمی مرخصی استعلاجی، فرد باید گواهی پزشکی را در اسرع وقت به منابع انسانی شرکت ارائه کند تا در لیست بیمه ماهانه لحاظ شود. عدم ارائه به‌موقع گواهی می‌تواند باعث خواهد شد مرخصی به‌عنوان غیبت غیرموجه ثبت شود.

مرخصی استعلاجی ناشی از حوادث کاری چیست؟

اگر بیماری یا جراحت ناشی از حوادث شغلی باشد، قوانین ویژه‌ای برای حمایت از کارگر در نظر گرفته شده است. در این شرایط، تمام روزهای مرخصی استعلاجی از روز اول با پرداخت غرامت دستمزد همراه است و نیازی به کسر سه روز اول وجود ندارد. همچنین هزینه‌های درمانی و دارویی نیز به طور کامل توسط بیمه کارفرما یا سازمان تأمین اجتماعی پرداخت می‌شود. این حمایت‌ها با هدف حفظ امنیت شغلی و روحی کارگر در شرایط سخت کاری ایجاد شده‌اند تا هیچ فردی به خاطر خطرات محیط کار دچار ضرر مالی نشود.

نحوه دریافت مرخصی استعلاجی چگونه است؟

برای دریافت مرخصی استعلاجی، شما باید پس از مراجعه به پزشک، گواهی معتبر دریافت کنید. سپس گواهی را به کارفرما یا سازمان تأمین اجتماعی تحویل دهید. پس از بررسی و تأیید پزشک معتمد، مرخصی در سیستم ثبت می‌شود.

در صورت بستری در بیمارستان، معمولاً تأییدیه بیمارستان به تنهایی کافی است، اما در برخی موارد ممکن است نیاز به بررسی مجدد باشد. پس از پایان دوره مرخصی، فرد موظف است در موعد مقرر به محل کار بازگردد و در صورت نیاز، گواهی پزشک برای ادامه درمان را ارائه دهد.

کلام آخر

مرخصی استعلاجی یکی از حقوق بنیادین کارکنان است که هم از نظر انسانی و هم از نظر قانونی اهمیت دارد. این مرخصی به فرد فرصت می‌دهد بدون فشار کاری، دوران درمان را پشت سر بگذارد و پس از بهبودی، با انرژی و تمرکز بیشتری به کار بازگردد. در دنیای امروز که استرس و فشار کاری افزایش یافته، توجه به سلامت جسم و روان کارکنان، نشانه بلوغ سازمانی و احترام به کرامت انسانی است.

 

سوالات متداول

آیا مرخصی استعلاجی از مرخصی استحقاقی کسر می‌شود؟

خیر، مرخصی استعلاجی کاملاً جدا از مرخصی استحقاقی است و در سوابق کاری فرد نیز به عنوان روزهای کاری لحاظ می‌شود.

آیا در دوران مرخصی استعلاجی حقوق کامل پرداخت می‌شود؟

در صورت بیمه بودن فرد، از روز چهارم به بعد غرامت دستمزد توسط سازمان تأمین اجتماعی پرداخت می‌شود. سه روز اول بر عهده کارفرماست مگر در موارد خاص.

اگر کارفرما با مرخصی استعلاجی مخالفت کند چه باید کرد؟

در این حالت، کارگر می‌تواند مستقیماً گواهی پزشکی خود را به شعبه تأمین اجتماعی ارائه دهد تا بررسی و تأیید رسمی انجام شود. پس از تأیید، کارفرما موظف به پذیرش مرخصی خواهد بود.