آشنایی با مراحل تولید تولید نرم افزار

فرآیند تولید نرم‌ افزار به عنوان یک روند چند مرحله‌ ای آغاز می‌ شود که با انجام تحلیل نیاز ها و طراحی، به پیاده ‌سازی کدهای مختلف مانند پایتون و…، تست و ارزیابی، تحویل محصول و پشتیبانی پس از تحویل به مشتری، به اتمام می ‌رسد. این فرآیند از هماهنگی بین اعضای تیم و بهره‌ گیری از فناوری ‌های مدرن و بروز استفاده می‌ کند. هدف اصلی از تولید نرم‌ افزار، ایجاد یک محصول با کیفیت و عملکرد بهینه است که نیاز های مشتریان را برآورده کرده و به ارتقاء کارایی و کارآمدی سازمان ‌ها کمک نماید.

چرخه حیات توسعه و تولید نرم افزار چیست؟

چرخه عمر توسعه نرم ‌افزار (SDLC)، که به عنوان نرم‌ افزار تحت وب نیز شناخته می‌ شود، یک فرآیند ساختار یافته است که امکان تولید نرم ‌افزار با کیفیت بالا و هزینه کم در کمترین زمان ممکن را فراهم می ‌کند. هدف اصلی این چرخه عمر، تولید یک نرم‌ افزار برتر است که تمام انتظارات و خواسته‌ های مشتری را برآورده کند و به‌ علاوه از آن فراتر رود. این چرخه حیات توسعه نرم‌ افزار، یک طرح دقیق را با مراحلی که هر کدام شامل فرآیند ها و تولیدات مشخصی هستند، تعریف و توصیف می‌ کند. رعایت این چرخه عمر، باعث افزایش سرعت توسعه می‌ شود و خطرات پروژه و هزینه ‌های مرتبط با روش‌ های دیگر تولید نرم ‌افزار را به حداقل می ‌رساند.

مراحل تولید نرم افزار

تولید نرم‌ افزار یک فرآیند بسیار سنگین، بزرگ و پیچیده است که با همکاری تیم‌ های توسعه نرم‌ افزاری، امکان کاهش سردرگمی و پیچیدگی آن را به حد بسیار زیادی فراهم می‌ شود. این فرآیند شامل مراحل یکسانی برای تولید تمام نرم‌ افزارها می ‌باشد و باید همه شش مرحله از آن را پشت سر گذاشت. مراحل تولید نرم ‌افزار عمدتا به شکل زیر است:

تحلیل نیاز ها (Requirement Analysis)

• در این مرحله، نیازمندی ‌های کاربران و سیستم با دقت تجزیه و تحلیل می ‌شوند.
• اهداف و الزامات پروژه به دقت مشخص می ‌شوند و از مدل ‌های نموداری مانند UML استفاده می ‌شود.

طراحی (Design)

• در این مرحله، طراحی معماری سیستم و رابط کاربری انجام می ‌شود.
• انتخاب تکنولوژی ‌ها و ابزار های مناسب برای پیاده ‌سازی نیز در این مرحله صورت می ‌گیرد.

پیاده ‌سازی (Implementation)

• در این مرحله، کد های برنامه ‌نویسی نوشته و تست می ‌شوند.
• برنامه ‌ها و قطعات نرم ‌افزاری توسط توسعه‌ دهندگان به زبان ‌های برنامه ‌نویسی مختلف ایجاد می ‌شوند.

تست (Testing)

• در این مرحله، تست ‌های مختلف از جمله تست واحد، تست انتگرالی، تست سیستم و تست کاربران انجام می ‌شود.
• هدف از این مرحله، اطمینان از عملکرد صحیح و مطابق با نیاز ها است.

نصب و راه ‌اندازی (Deployment)

• نرم ‌افزار آماده به کار می ‌شود و در محیط تولیدی یا زنده مورد استفاده قرار می ‌گیرد.
• این مرحله شامل نصب، پیکر بندی و آماده ‌سازی محیط مورد نیاز برای اجرای نرم ‌افزار است.

پشتیبانی و نگهداری (Maintenance)

• در این مرحله، نگهداری و بروزرسانی مداوم نرم‌ افزار به منظور رفع باگ‌ ها، بهبود عملکرد و اضافه کردن ویژگی‌ های جدید انجام می ‌شود.
• پشتیبانی از کاربران و حل مشکلات نیز در این مرحله به صورت دقیق انجام می ‌پذیرد.

هر یک از این مراحل به ترتیب و به صورت متوالی اجرا می ‌شوند و توسط تیم ‌های متخصص در زمینه‌ های مختلف نرم ‌افزاری انجام می ‌پذیرند و در فضای ابری ذخیره می شوند.

سایر روش های تولید نرم افزار

مدلی که اشاره شد، ابتدایی ‌ترین و ساده ‌ترین روش تولید نرم‌ افزار است. علاوه بر این، روش ‌های دیگری نیز در تولید نرم‌ افزار استفاده می ‌شوند که به شرح زیر می ‌باشند:

مدل چابک | Agile

مدل چابک یک فرآیند توسعه نرم ‌افزار است که بر پایه اصول انعطاف ‌پذیری، همکاری و ارتباط مستقیم با مشتری تأکید دارد. این مدل از رویکرد های سنتی توسعه نرم ‌افزار، مانند مدل آبشاری، متمایز است و برای پروژه‌ هایی که نیاز به تغییرات مکرر و پاسخ سریع به بازخورد‌ های مشتری دارند، مناسب است. ویژگی ‌های اصلی متدولوژی Agile عبارتند از:

توسعه به صورت چرخه ‌ای: پروژه به چند فاز کوتاه و متعاقب تقسیم می ‌شود و هر فاز یک نسخه از نرم ‌افزار را تولید می ‌کند که براساس بازخورد مشتری، اصلاح و بهبود می ‌یابد.

همکاری فعال با مشتری: در این مدل، تعامل مستمر با مشتری و دریافت بازخورد ‌های او برای تضمین ارضای نیازهای واقعی او بسیار ارزشمند است.

توجه به تغییرات: این مدل قابلیت سریع و انعطاف ‌پذیری برای واکنش به تغییرات درخواست ‌ها و نیازهای مشتری را فراهم می ‌کند.

تیم چابک و خود سازماندهی: تیم‌ های کوچک و خود سازماندهی در مدل چابک برای انجام کارها با تمرکز بالا و انعطاف ‌پذیری بیشتر به‌ کار می‌ روند.

تولید به مرحله ‌های کوتاه: اولویت این مدل بر روی تولید نرم ‌افزار به صورت مراحل کوتاه و قابل تکرار است تا بتوان به سرعت واکنش نشان داد.

آموزش مداوم: تیم‌ ها در این مدل برای بهبود مستمر و ارتقاء کیفیت، به طور مداوم آموزش می ‌بینند و تجربیات خود را با هم به اشتراک می ‌گذارند.

سازمان هایی که سرعت پیشرفت و توسعه برای آنها حائز اهمیت است از مدل چابک برای طراحی و تولید نرم افزار اتوماسیون اداری خود استفاده می کنند. این مدل از طراحی نرم افزار به آنها کمک می کند تا در کمترین زمان بیشترین بازدهی را در سازماندهی و ارائه خدمات به مشتریان خود و بایگانی اسناد داشته باشند.

مدل آبشاری | Waterfall

مدل آبشاری یکی از مدل ‌های سنتی در طراحی و توسعه نرم ‌افزار است که به ترتیب مراحل خطی و تکرار ناپذیر توسعه را ارائه می‌ دهد. این مدل شامل مراحل زیر است:

تحلیل نیازمندی‌ ها:  در این مرحله، نیازمندی ‌های مشتریان و کاربران شناسایی و مشخص می ‌شوند.

طراحی: معماری سیستم و جزئیات طراحی نرم‌ افزار تعیین می‌ شود.

پیاده ‌سازی: کد نویسی و ایجاد نرم‌ افزار بر اساس مشخصات و طراحی ‌های انجام شده در مراحل قبلی انجام می ‌شود.

تست: تست ‌های مختلف برای اطمینان از عملکرد صحیح نرم ‌افزار انجام می ‌شود.

نصب و راه ‌اندازی: نرم ‌افزار آماده به کار می ‌شود و در محیط تولیدی یا زنده نصب و راه ‌اندازی می‌ شود.

این مدل به دلیل طراحی خطی و ترتیبی خود، در پروژه‌ هایی که نیازمندی ‌ها و تغییرات آنها در طول فرآیند توسعه تغییر نکنند و قابل پیش ‌بینی باشند، مؤثر است. اما در مواقعی که نیازمندی ‌ها قابل تغییر باشند یا نیاز به بازخورد مداوم از سمت مشتری وجود داشته باشد، این مدل ممکن است مناسب نباشد. از نمونه نرم افزار هایی که با مدل آبشاری طراحی می شوند می توان به نرم افزار دبیرخانه اشاره کرد.

مدل مارپیچ | Spiral

مدل مارپیچ یکی از مدل ‌های توسعه نرم ‌افزار است که از یک رویکرد تکراری برای توسعه استفاده می‌ کند. این مدل توسعه نرم ‌افزار را به شکل یک مارپیچ مداوم و چرخشی مدل ‌سازی می ‌کند و از تکرار مراحل برای بهبود محصول و افزایش کیفیت استفاده می ‌کند. مراحل مدل مارپیچ عبارتند از:

تعیین اهداف: در این مرحله، اهداف پروژه، محدودیت ‌ها و ریسک ‌ها شناسایی و مشخص می ‌شوند.

تحلیل ریسک: تمامی ریسک ‌های مربوط به پروژه شناسایی، تحلیل و ارزیابی می ‌شوند.

توسعه و ارزیابی: در این مرحله، یک نسخه از نرم‌ افزار توسعه داده شده و ارزیابی می ‌شود.

بررسی و تحلیل: نسخه ارزیابی شده مورد بررسی و تجزیه و تحلیل دقیق قرار می‌ گیرد و گزینه‌ های بهبود مطرح می ‌شوند.

مدل مارپیچ اجازه می ‌دهد که توسعه نرم ‌افزار به صورت تکراری و مداوم انجام شود، همچنین بهبود ها و تغییراتی که از بازخورد مشتریان و ارزیابی‌ های داخلی به دست می ‌آید، به سرعت در فرآیند توسعه نرم ‌افزار اعمال شوند. این مدل به ویژه برای پروژه ‌هایی که با پیچیدگی ‌ها و ریسک‌ های زیادی روبرو هستند مانند نرم افزار صندوق قرض الحسنه، مناسب است و امکان مدیریت بهتر ریسک ‌ها و کنترل بهتر تغییرات را فراهم می ‌آورد.

مدل بیگ بنگ | Big Bang

مدل بیگ بنگ یکی از مدل‌ های ساده ‌تر و ابتدایی ‌تر در توسعه نرم‌ افزار است که در آن تمام مراحل توسعه به صورت همزمان و بدون برنامه ‌ریزی مشخص صورت می‌ گیرد. در این مدل، تمامی فعالیت ‌های مربوط به تحلیل، طراحی، پیاده ‌سازی، تست و نصب به صورت یک ‌باره و در یک زمان انجام می‌ شود. به طور کلی، مدل بیگ بنگ شامل مراحل زیر است:

تحلیل نیازمندی ‌ها: در این مرحله، نیازمندی ‌های مشتریان شناسایی و جمع ‌آوری می ‌شوند.

طراحی: طراحی معماری و جزئیات نرم‌ افزار انجام می‌ شود.

پیاده‌ سازی: کد های برنامه ‌نویسی نوشته و نرم  ‌افزار پیاده ‌سازی می‌ شود.

تست: تست‌ های مختلف برای اطمینان از عملکرد صحیح نرم ‌افزار انجام می ‌شود.

نصب و راه ‌اندازی: نرم‌ افزار آماده به کار می‌ شود و در محیط تولیدی یا زنده نصب و راه ‌اندازی می‌ شود.

مدل بیگ بنگ به دلیل سادگی و عدم نیاز به برنامه ‌ریزی پیشین، در پروژه ‌هایی که نیازمندی‌ ها و فرایند ها قابل پیش ‌بینی باشند، مورد استفاده قرار می ‌گیرد. اما این مدل دارای مشکلاتی مانند عدم مدیریت ریسک ‌ها و کنترل کیفیت نرم ‌افزار است و برای پروژه ‌هایی با پیچیدگی‌ های زیاد مانند نرم افزار اسکن اسناد، مناسب نیست.

سوالات متداول

تولید نرم افزار چند مرحله دارد؟

تولید نرم ‌افزار معمولاً از چندین مرحله تشکیل شده است، اما تعداد و نوع این مراحل ممکن است بسته به روش‌ های مورد استفاده و خصوصیات پروژه متفاوت باشد. به طور کلی اصلی ترین مراحل تولید نرم افزار شامل: تحلیل نیاز ها، طراحی، پیاده سازی، تست، نصب و راه اندازی، پشتیبانی و نگهداری اشاره کرد.

SDLC چیست؟

SDLC یک فرآیند ساختار یافته است که به توسعه نرم ‌افزار از ابتدا تا پایان می ‌پردازد. این فرآیند شامل تمام مراحلی است که برای توسعه یک نرم ‌افزار از شناخت نیازمندی ‌ها تا تحویل و نگهداری نهایی آن نیاز است. این مراحل ممکن است شامل تحلیل نیازمندی ‌ها، طراحی، پیاده‌ سازی، تست، نصب و راه‌ اندازی، و پشتیبانی باشد. هدف از استفاده از SDLC، مدیریت بهبود عملیات توسعه نرم ‌افزار، کنترل هزینه و زمان، و ارتقاء کیفیت و عملکرد نرم‌ افزار است.