مدیریت عملکرد و ارزیابی عملکرد اغلب به‌اشتباه به جای یکدیگر استفاده می‌شوند، در حالی‌ که هر یک اهداف، رویکردها و تأثیرات متفاوتی در سازمان دارند. این دو اصطلاح اگرچه شباهت‌هایی دارند و هر دو به بهبود عملکرد نیروی انسانی یا سازمانی مربوط می‌شوند، اما در عمل، مسیرها و نتایج متفاوتی را دنبال می‌کنند.

ارزیابی عملکرد معمولاً بر بررسی گذشته تمرکز دارد؛ یعنی عملکرد کارکنان یا واحدها در یک بازه زمانی مشخص را ارزیابی می‌کند و بیشتر به شناسایی نقاط ضعف و قوت می‌پردازد. در مقابل، مدیریت عملکرد یک فرآیند پویا و مستمر است که بر برنامه‌ریزی، پایش و بهبود مستمر عملکرد در راستای اهداف سازمانی تمرکز دارد.

اگر در حال تدوین یا بازنگری استراتژی‌های منابع انسانی یا بهبود عملکرد سازمان هستید، زمان آن رسیده است که تفاوت این دو رویکرد را بشناسید. درک صحیح از تفاوت‌ها به شما کمک می‌کند تا تصمیم بگیرید که آیا به یک سیستم ارزیابی عملکرد دوره‌ای نیاز دارید، باید یک چارچوب مدیریت عملکرد جامع ایجاد کنید، یا ترکیبی از این دو را به کار بگیرید تا بیشترین اثربخشی و کارایی را در دستیابی به اهداف کسب‌وکارتان داشته باشید.

مدیریت عملکرد و ارزیابی عملکرد چه هستند؟

مدیریت عملکرد مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و فرآیندهاست که با هدف هم‌راستا کردن عملکرد کارکنان با اهداف سازمانی طراحی می‌شود. این رویکرد نه‌تنها به تحقق به‌موقع اهداف فردی توجه دارد، بلکه به‌صورت جامع و مستمر، به رشد، توسعه و رضایت شغلی کارکنان نیز نگاه می‌کند. در واقع، مدیریت عملکرد تنها به نتایج نهایی بسنده نمی‌کند، بلکه مسیر دستیابی به این نتایج، نیازهای توسعه‌ای کارکنان و فرهنگ سازمانی را نیز در نظر می‌گیرد.

از سوی دیگر، ارزیابی عملکرد بخشی از چرخه مدیریت عملکرد است که به‌صورت دوره‌ای انجام می‌شود. این فرآیند معمولاً با تکمیل فرم‌های بازخورد آغاز شده و سپس با بررسی نهایی توسط مدیر پایان می‌یابد. ارزیابی عملکرد تمرکز بیشتری بر سنجش گذشته دارد و اغلب برای تحلیل عملکرد فردی، شناسایی نقاط قوت و ضعف، سنجش مهارت‌ها، میزان پایبندی به ارزش‌های سازمان، ابتکار عمل، مسئولیت‌پذیری و نیازهای آموزشی کارمندان به‌کار می‌رود.

در حالی‌که ارزیابی عملکرد، نگاهی مقطعی و توصیفی به گذشته دارد، مدیریت عملکرد نگاهی پیش‌نگر و راهبردی به آینده دارد. درک تفاوت این دو مفهوم برای طراحی یک سیستم منابع انسانی مؤثر و هدف‌مند حیاتی است.

تفاوت مدیریت عملکرد و ارزیابی عملکرد

تفاوت اصلی میان مدیریت عملکرد و ارزیابی عملکرد در دامنه تمرکز آن‌هاست. در حالی که مدیریت عملکرد به بررسی کلی عملکرد، رفتار و توسعه کارکنان می‌پردازد، ارزیابی عملکرد بیشتر روی عملکرد شغلی فردی تمرکز دارد. در واقع، ارزیابی عملکرد می‌تواند بخشی از یک سیستم مدیریت عملکرد گسترده‌تر باشد.

بسیاری از سازمان‌ها ترجیح می‌دهند از هر دو رویکرد به صورت هم‌زمان استفاده کنند تا ضمن پایش مداوم عملکرد، امکان سنجش و بازخورد دوره‌ای نیز فراهم شود. در ادامه، این دو مفهوم را بر اساس جنبه‌های مختلف با یکدیگر مقایسه می‌کنیم:

۱. زمان‌بندی

ارزیابی عملکرد معمولاً در پایان یک دوره مشخص (مثلاً پایان سال مالی) انجام می‌شود و هدف آن بررسی نتایج عملکردی فرد در آن بازه زمانی است. این نوع ارزیابی بیشتر به گذشته نگاه دارد و بررسی می‌کند که آیا اهداف تعیین‌شده به‌درستی محقق شده‌اند یا خیر.

مدیریت عملکرد یک فرآیند پیوسته و پویاست که در تمام طول سال جریان دارد. این فرآیند شامل تعیین اهداف، ارائه بازخورد، پایش مستمر عملکرد و حمایت از رشد و توسعه کارکنان است. به همین دلیل، امکان تصمیم‌گیری سریع‌تر و مؤثرتر را برای مدیران فراهم می‌سازد و به کارکنان کمک می‌کند تا به‌طور مستمر عملکرد خود را بهبود دهند.

۲. نقش‌ها و تعاملات

در ارزیابی عملکرد، تمرکز بر سنجش نتایج عملکرد گذشته کارمند با استفاده از شاخص‌های کمی و کیفی است. معمولاً از فرم‌های استاندارد، جداول امتیازدهی یا چک‌لیست‌ها استفاده می‌شود تا ارزیابی به‌صورت منظم و قابل مقایسه انجام شود.

در مدیریت عملکرد، تمرکز بر تعامل مستمر میان مدیر و کارمند است. این فرآیند شامل گفت‌وگوهای سازنده، تعیین اهداف قابل دستیابی، شناسایی موانع و طراحی مسیر رشد حرفه‌ای کارکنان می‌شود. در اینجا هدف تنها سنجش نیست، بلکه توسعه، توانمندسازی و افزایش انگیزه افراد نیز مورد توجه قرار می‌گیرد.

۳. دامنه و تمرکز

ارزیابی عملکرد دامنه‌ای محدودتر دارد و بیشتر به عملکرد فردی و گذشته او می‌پردازد. این ارزیابی بر این تمرکز دارد که آیا فرد توانسته است وظایف خود را به‌خوبی انجام دهد، نقاط قوت و ضعفش چیست و در کدام زمینه‌ها نیاز به بهبود دارد.

در مقابل، مدیریت عملکرد رویکردی گسترده‌تر دارد و نه تنها بر عملکرد فردی، بلکه بر عملکرد تیمی و سازمانی نیز تمرکز دارد. این رویکرد شامل تعیین انتظارات شفاف، ایجاد ساختار بازخورد مستمر و هم‌راستا کردن فعالیت‌ها با اهداف کلان سازمان است. بازخورد در این رویکرد می‌تواند هم رسمی (جلسات ارزیابی) و هم غیررسمی (گفت‌وگوهای روزمره) باشد.

۴. روش‌ها و فرآیندها

متدولوژی ارزیابی عملکرد معمولاً ساختارمند، دوره‌ای و مبتنی بر ابزارهایی نظیر فرم‌های سالانه یا نیم‌سالانه است. تمرکز این فرآیند بیشتر بر عملکرد گذشته، بهره‌وری و انطباق با استانداردهای شغلی است. گفت‌وگو میان مدیر و کارمند اغلب یک‌طرفه و بیشتر با هدف گزارش‌دهی انجام می‌شود.

مدیریت عملکرد به رویکردی تعاملی و انعطاف‌پذیر متکی است. بازخورد در این روش مستمر، شخصی‌سازی‌شده و بر پایه تعامل دوطرفه است. هدف آن کمک به کارکنان برای رسیدن به پتانسیل کامل خود و دستیابی به اهداف تیمی و سازمانی است.

در نهایت، اگرچه هر دو رویکرد به بهبود عملکرد کمک می‌کنند، اما تفاوت در زمان‌بندی، نقش، دامنه و متدولوژی آن‌ها باعث می‌شود که انتخاب میان آن‌ها—یا ترکیبی از هر دو—باید بر اساس نیازهای خاص سازمان انجام گیرد. سازمان‌های موفق آن‌هایی هستند که می‌دانند چه زمانی باید عملکرد را بسنجند و چه زمانی باید آن را مدیریت کنند.

نتیجه گیری

ارزیابی عملکرد و مدیریت عملکرد از نظر کارمندان دو چیز بسیار متفاوت هستند. در حالی که هر دو ابزاری هستند که مدیران برای ارزیابی عملکرد آنها استفاده می‌کنند، اما کاربردها و اهداف بسیار متفاوتی دارند. مدیریت عملکرد اغلب از طریق یک سیستم آنلاین انجام می‌شود که سطح بهره وری و عملکرد کارکنان را در طول روز کاری ردیابی می‌نماید. این نوع مدیریت از روش‌های کمی برای ارزیابی اخلاق کاری کارکنان، مهارت‌های مدیریت زمان و توانایی کار با دیگران در حین انجام وظایف محوله استفاده می‌کند. از این رو، مدیریت عملکرد یک سیستم گسترده‌تر است که شامل بررسی منظم پیشرفت، تعیین هدف و نظارت و سایر فرآیندهایی است که برای کمک به کارکنان در بهبود عملکرد کلی خود در هر سال طراحی شده است.

شما با استفاده از گزارش کارهای نرم افزارهای تحت وب مانند: نرم افزار اتوماسیون اداری، نرم افزار دبیرخانه و نرم افزار بایگانی اسناد می توانید بر عملکرد و ارزیابی کارکنان خود، هوشیار باشید و به خوبی فعالیت آن ها را در طی یک هفته، یک ماه و سالانه رصد کنید.

سؤالات متداول

• مزایای مدیریت عملکرد نسبت به ارزیابی عملکرد چیست؟

مدیریت عملکرد امکان بازخورد و بهبود مستمر را فراهم می‌کند، در حالی که ارزیابی عملکرد فقط یک ارزیابی یک باره ارائه می‌دهد.

• شباهت مدیریت عملکرد و ارزیابی عملکرد چیست؟

مدیریت عملکرد، نحوه عملکرد کارکنان را برای دستیابی به اهداف سازمان مهار می‌کند. اهدافی را برای افراد و تیم‌ها در یک سازمان به صورت جمعی تعیین می‌نماید و ارتباط قوی با اولویت های شرکت را تضمین می‌کند. به طور مشابه، ارزیابی عملکرد اهدافی را برای تک تک کارکنان تعیین می‌کند که توسط چارچوب ارائه شده بوسیله مدیریت عملکرد هدایت می‌شود.

چرا مدیریت عملکرد بهتر از ارزیابی عملکرد است؟

مدیریت عملکرد امکان بازخورد مداوم و بهبود پیوسته را فراهم می‌کند، ولی ارزیابی عملکرد فقط یک بازخورد دوره‌ای ارائه می‌دهد.